Jakość wody, a jakość upraw
Rośliny uprawne dla swojego prawidłowego rozwoju wymagają szeregu składników mineralnych, które pobierają z atmosfery lub z podłoża w postaci roztworów wodnych. Oprócz niezbędnych makroelementów, czyli wapnia, azotu, potasu,magnezu, fosforu i siarki rośliny wymagają jeszcze innych korzystnych mikroelementów takich jak chlor, żelazo, miedź, bor, cynk, mangan, molibden i inne, których niedobór lub nadmiar w tkance roślin może spowodować zaburzenia w rozwoju, lub obumieranie upraw.
Transport składników mineralnych do komórek roślin odbywa się za pośrednictwem wody, dlatego jej jakość odgrywa kluczową rolę, szczególnie w uprawach szklarniowych, hydroponicznych i zasilaniu roślin metodą fertygacji w systemach automatycznego nawadniania.
Źródła wody stosowane w nawadnianiu upraw szklarniowych
Wśród dostępnych źródeł wody, które można wykorzystać do irygacji, możemy wyróżnić:- Wody powierzchniowe z rzek i zbiorników wodnych. Zdecydowana większość tych wód w Polsce jest skażona zanieczyszczeniami komunalnymi, przemysłowymi lub rolniczymi oraz drobnoustrojami i nie nadaje się do wykorzystania bez uprzedniego uzdatnienia.
- Wody deszczowe. Deszczówka pochodząca z terenów o czystym powietrzu ma walory wody destylowanej. Na terenach o powietrzu zanieczyszczonym produktami spalania paliw kopalnych woda deszczowa zawiera rozpuszczone tlenki węgla, siarki i azotu, powodujące jej znaczne zakwaszenie. Woda opadowa zbiera także zanieczyszczenia z całej drogi swojego spływania np. z powierzchni dachu. Gromadzenie deszczówki w odstojnikach zwiększa ryzyko skażenia wody patogenami.
- Wody podziemne ze studni. Czasy, w których symbolem czystej wody była woda ze studni już dawno minęły. Podsiąkanie zanieczyszczeń z nieszczelnych systemów przydomowych kanalizacji lub migracja w głąb ziemi roztworów nawozów wylewanych na pola są przyczynami zanieczyszczenia wielu zasobów wód podziemnych związkami azotu oraz bakteriami.
- Wody głębinowe. Wody zalegające na znacznych głębokościach są doskonale przefiltrowane i pozbawione zanieczyszczeń. Krążąca długo pod ziemią woda rozpuszcza jednak składniki mineralne zawarte w skałach warstw wodonośnych i charakteryzuje się dużą twardością.
- Woda z ujęć komunalnych. Woda dostarczana sieciami wodociągowymi jest uzdatniana, by spełniała wymagania WHO. Dodawane w tym procesie mające na celu jej zmiękczenie, odkwaszenie, zapobieganie powstawaniu osadów w instalacji wodociągowej oraz likwidujące skażenia biologiczne mogą mieć negatywny wpływ na rozwój roślin.
Do nawadniania upraw pod osłonami w Polsce wykorzystywane są głównie wody podziemne z lokalnych studni. Ocenia się, że każdy metr uprawy pod szkłem w okresie wegetacji wymaga od 500 do 900 litrów wody, dlatego regularne badanie jej jakości powinno być rutynową czynnością każdego ogrodnika.
Badanie jakości wody
Do oceny jakości wody można wykorzystać test rozsady, czyli badanie skutków użycia różnej wody dla identycznych próbek roślin. Pewniejszą metodą jest przekazanie próbek wody do analizy fizykochemicznej i mikrobiologicznej wyspecjalizowanej placówce laboratoryjnej.
Próbka wody przeznaczona do badania powinna wypełnić pojemnik i być szczeknie zamknięta, żeby uniknąć wymiany gazowej pomiędzy wodą i powietrzem, w wyniku czego woda może utracić rozpuszczone w niej składniki gazowe i zmienić swój odczyn pH.
Przyczyną niewłaściwego składu chemicznego i mikrobiologicznego wody może być nie tylko sama woda, ale stan techniczny doprowadzających ją rur, których wnętrze może pokrywać się osadem oraz patogenami organizmów hydrofilnych. W związku z tym analizę wody warto prowadzić po każdym sezonie wegetacyjnym. Może ona dostarczyć cennych informacji dotyczących odczynu pH, twardości wody w °dH, konduktywności EC w mS (przewodności elektrycznej wody wyrażonej w milisiemensach) związanej z poziomem zasolenia, współczynnika adsorpcji sodu (SAR), zawartości toksycznych anionów, zawartości węglanów wapnia i magnezu, zawartości składników odżywczych i pierwiastków śladowych oraz wolnego chloru.
Negatywne skutki podlewania roślin wodą złej jakości
Woda wodzie nierówna. Twardość wody wynika z zawartych w niej soli (przeważnie węglanów lub siarczanów) wapnia, sodu i magnezu. Wiele wód podziemnych w Polsce (szczawy) ma dużą zawartość jonów wodorowęglanowych HCO3-. Im większa jest ich zawartość, tym wyższy odczyn pH i większy stopień twardości wody.
Zawartość tego jonu w wodzie stosowanej do nawadniania nie powinien przekraczać 350 mg/dm³. Regularne stosowanie twardej alkalicznej wody do nawadniania upraw szklarniowych prowadzi do ograniczenia możliwości pobierania mikroelementów przez rośliny oraz zaburzenia ich wzrostu i rozwoju. Do nawadniania upraw pod osłonami nie nadaje się woda o jak najniższym wskaźniku konduktywności. W warunkach wysokich temperatur intensywne nawadnianie wodą o zbyt wysokim poziomie przewodności elektrycznej może doprowadzić do zasolenia podłoża i zamierania roślin.
Trzeba pamiętać o tym, że niektóre składniki mineralne zawarte w wodzie mają tendencję do kumulowania się w glebie. Analiza składu wody powinna być połączona z właściwą interpretacją wyników. Ma to decydujące znaczenie przy fertygacji z wykorzystaniem automatycznych systemów kropelkowych. Niewłaściwy skład chemiczny wody w połączeniu z dawką składników nawozowych zawartych w roztworze może skutkować zaburzeniami turgoru, zmniejszeniem jędrności tkanek roślin i zaburzeniami ich rozwoju, obniżając poziom efektywności upraw.
